(Nebojša Kuzmanović, ”Kjerkegorove sfere egzistenicje”, ”Krovovi”, Sremski Karlovci)
Autor: dr Saša Radojčić
Knjiga „Kjerkegorove sfere egzistencije“ Nebojše Kuzmanovića predstavlja doprinos domaćoj filozofskoj literaturi. U pitanju je knjiga monografskog tipa, posvećena jednom uže definisanom krugu problema vezanih za filozofske koncepcije danskog mislioca Serena Kjerkegora, rodonačelnika filozofije egzistencije i egzistencijalizma.
Kuzmanović je ispoljio poznavanje Kjerkegorovih glavnih radova, kao i sposobnost da ukazuje na bitne probleme koji proističu iz uostalom, korektno izloženih, Kjerkegorovih stavova. Ovaj učinak bi trebalo naglasiti, pošto karakter i stil tekstova danskog filozofa-umetnika (kako ga Kuzmanović tretira), objektivno otežava pojmovno obuhvatanje i izlaganje. Metaforičan, često polemički oštar, još češće eseistički otvoren, a uvek za pojmovno mišljenje nepodnošljivo ličan. Kjerkegorov govor je trebalo „prevoditi“ u pojmovno jače organizovane krugove, disciplinovati njegove slike, isticati konsekvence koje slede iz određenih Kjerkegorovih teza, a pritom ostati veran ne svom slovu, već pre svega duhu njegove misli: zadatak koji Kuzmanović, uglavnom, dobro ispunjava.
Kao posebnu vrednost Kuzmanovićevog dela o sferama egzistencije kod Kjerkegora, valjalo bi istaći pažljive analize duševnih svojstava svakog od tri stupnja koji su, po Kjerkegoru, mogući kao čoveka osnovni stadijum: estetički, etički i religiozni, kao i prikaze tipičnih likova za svaki od ovih stadijuma u njegovih varijanti. U ovim delovima nalazi se i sasvim jasna informativna vrednost Kuzmanovićevog rada.
U oviru ovih analiza, najzanimljivije i najdalekosežnije čini se da su one koje se tiču religioznog životnog stadijuma: na više mesta nas Kuzmanović, sledeći tananu nit Kjerkegorove misli uvodi u sopstvena razmišljanja o religiji i, važnije čovekovoj religioznosti: „Individua mora sebi postaviti cilj i smisao kako ne bi završila u potpunoj izolovanosti, koja je beznađe i besmislenost. Za Kjerkegora to je hrišćanski lični Bog, koji je apsolutno transcendentan i iracionalan, za Hegela to je svetski duh, koji je takođe transcendentan i racionalan, za Marksa to je buduće društvo, bez protivrečnosti, koja je racionalnost, ali i transcendentnost. A za individuu, koja je oslobođena svih ovih opštosti, to je drugi čovek kao imanentnost – kao čovek koji je sada i ovde“. Ovim stavom, ali i prikazima Marksove i Kjerkegorove kritike religije, Kuzmanović pokazuje određenu bliskost sa mišljenjima kritičke teorije i njenih komunikativno teorijskih derivata.
Preporučujući knjigu Nebojše Kuzmanovića „Kjerkegorove sfere egzistencije“, ističem da je reč o radu jednog mladog filozofa, koji je uspeo da pokaže na koji način jedna misaona pozicija iz prve polovine XIX veka i danas zadržava svoju, sasvim jasno određenu, aktuelnost.
Dr Nebojša Kuzmanović 